Κυριακή 6 Ιουλίου 2014

Ἱερός Ναός Αγίας Ειρήνης Αθηνών - οδού Αιόλου

Ο ναός της Αγίας Ειρήνης, βρίσκεται στο ιστορικό κέντρο των Αθηνών επί της οδού Αιόλου. Υπήρξε η πρώτη μητρόπολη των Αθηνών. Σε αυτόν τον ναό έγινε η τελετή ενηλικίωσης του Όθωνα, αλλά και οι κηδείες των μεγάλων οπλαρχηγών Κολοκοτρώνη και Κανάρη.

Περιοχή: οδός Αιόλου 36
Έτος: 1847-1892
Περιγραφή:
Ο μεσαιωνικός ναός της Αγίας Ειρήνης, που υπήρχε σε αυτό το σημείο, παρά τις φθορές που είχε υποστεί κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821, παρέμενε ο σημαντικότερος ναός στην Αθήνα, όταν η τελευταία ανακηρύχθηκε πρωτεύουσα της απελευθερωμένης Ελλάδας και σε αυτόν τελούνταν οι επίσημες εκκλησιαστικές τελετές, παρόντος του βασιλιά Όθωνα. Καθώς τα σχέδια ενός νέου μητροπολιτικού ναού καθυστερούσαν, οι επίτροποι της Αγίας Ειρήνης ανέθεσαν στον αρχιτέκτονα Λύσανδρο Καυταντζόγλου (1811-1885) να σχεδιάσει αρχικά την επέκταση και εν τέλει την ανοικοδόμησή της, με στόχο να ανταποκριθεί στις ολοένα αυξανόμενες ανάγκες. Εκείνος σχεδίασε μια τρίκλιτη βασιλική με τρούλο και δύο κωδονοστάσια, νεοκλασικού ρυθμού, με αναγεννησιακές αλλά και βυζαντινές επιδράσεις, σε μια πρωτότυπη, ωστόσο, σύνθεση. Η ανέγερση ξεκίνησε το 1847, με χρήση υλικών από παλαιές κατεδαφισμένες Αθηναϊκές εκκλησίες (αλλά και από τα ερείπια της Ακρόπολης), και ο νέος ναός εγκαινιάστηκε το 1850, χωρίς την εσωτερική διακόσμηση, που ολοκληρώθηκε μεταξύ των ετών 1879-1892. Η Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού προχώρησε στην πλήρη αποκατάσταση και στερέωση του ναού, μεταξύ των ετών 1995-1997 (βάσει μελέτης της αρχιτέκτονος Α. Μπουλαμάκη-Θωμοπούλου).

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
Γ. Κίζης (επιμ.), Αποκατάσταση μνημείων-Αναβίωση ιστορικών κτιρίων στην Αττική, τόμος 1ος, Αθήνα 2004* Δ. Φιλιππίδης, Η ζωή και το έργο του αρχιτέκτονα Λύσανδρου Καυταντζόγλου (1811-1885), Αθήνα 1995, σ. 165-179, 317-320.


Ύστερα από παλινωδίες και μόλις στις 25 Μαρτίου 1838, δεκαεπτά χρόνια μετά το ξέσπασμα της Επανάστασης, θα πραγματοποιηθεί ο πρώτος εορτασμός που καθιερώνεται με Βασιλικό Διάταγμα του Όθωνα.
Ένα Διάταγμα που δεν δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, όπως συνηθιζόταν τότε, αλλά στον Τύπο της εποχής. Ο διττός, εθνικός και θρησκευτικός χαρακτήρας του εορτασμού αποτυπώνεται στο επίσημο κείμενο που υπέγραψε ο βασιλιάς: «Θεωρήσαντες ότι η ημέρα της 25 Μαρτίου, λαμπρά καθ’ εαυτήν εις πάντα Έλληνα διά την εν αυτή τελουμένην εορτήν του Ευαγγελισμού της Υπεραγίας Θεοτόκου, είναι προσέτι λαμπρά και χαρμόσυνος δια την κατ’ αυτήν την ημέραν έναρξιν του υπέρ της ανεξαρτησίας αγώνος του Ελληνικού Εθνους, καθιερούμεν την ημέραν ταύτην εις το διηνεκές ως ημέραν ΕΘΝΙΚΗΣ ΕΟΡΤΗΣ».
Ακολούθησε η έκδοση ακριβέστατου προγράμματος και την παραμονή, 24 Μαρτίου 1838, όταν έδυε ο ήλιος προαναγγελλόταν ο εορτασμός με είκοσι έναν κανονιοβολισμούς.

Την επομένη το πρωί, 25 Μαρτίου 1838, οι είκοσι ένας νέοι κανονιοβολισμοί δίνουν το σύνθημα. Η στρατιωτική μουσική εμφανίζεται στους σκόλιους δρόμους της ανατολίτικης κωμόπολης παίζοντας τον εωθινό. Όλοι ξεκινούν για τη δοξολογία στην Αγία Ειρήνη της οδού Αιόλου, η οποία τότε εκτελούσε χρέη Καθεδρικού Ναού. Κάτοικοι της πόλης και χιλιάδες χωρικών, με κατάλευκες φουστανέλες, ασημένιες φέρμελες και σελάχια με καλογυαλισμένες πιστόλες. Κρατούν μικρές σημαίες και κλωνάρια δάφνης και τραγουδούν πατριωτικά τραγούδια.