Σάββατο 6 Φεβρουαρίου 2016

Χαλκηδόνα Θεσσαλονίκης — Ι. Ν. Ζωοδόχου Πηγής

Ένας Ιερός Τόπος είναι και η Εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής στη Χαλκηδόνα της Θεσσαλονίκης που λειτουργεί σίγουρα μία φορά τον χρόνο, την Παρασκευή της Διακαινησίμου.

Ιστορία:
Μνημείο 1000 χρόνων - Νεκροταφείο Βογόμιλων στη Ν. Χαλκηδόνα Θεσσαλονίκης, στο δρόμο από Θεσσαλονίκη για Έδεσσα, βρίσκεται η κωμόπολη της Νέας Χαλκηδόνος.

Στο ρεύμα από Θεσσαλονίκη προς Χαλκηδόνα, 500 μέτρα περίπου πριν την είσοδο της πόλης στο δεξί μας χέρι και σε απόσταση 250 μέτρων από τον κεντρικό δρόμο, βρίσκεται μια μικρή πέτρινη εκκλησία, της Ζωοδόχου Πηγής. Φαίνεται σχετικά καθαρά από το δρόμο και η πρόσβαση είναι πανεύκολη μέσω ενός χωματόδρομου που ξεκινάει από τον κεντρικό δρόμο.

Στον περίβολο της εκκλησίας, όσο κι αν σας φαίνεται απίστευτο, βρίσκεται ένα πολύ
«περίεργο» νεκροταφείο...



Κέλτικοι σταυροί από πέτρα, ύψους μέχρι και 2 μέτρα, διάσπαρτοι εδώ κι εκεί στον περίβολο της εκκλησίας, μικρότεροι πέτρινοι σταυροί μισοθαμμένοι στο μαλακό έδαφος, και παντού τρύπες ... και, όπου κι αν πατήσεις, νομίζεις ότι το όλο μέρος είναι φρεσκοσκαμμένο... αν και 1000 χρόνων παλιό όμως...

Οι τεράστιοι σταυροί έχουν πάνω τους πολύ περίεργα σχέδια σκαλισμένα. Το νεκροταφείο αυτό ανήκει στους Βογόμιλους ... ποιοί είναι αυτοί; ... αίρεση που άκμασε στο Βυζάντιο τον 9ο - 12ο αιώνα, στα εδάφη που στη σημερινή εποχή βρίσκονται η ΠΓΔΜ, η Νότια Σερβία, η Βοσνία η Βουλγαρία και η κεντρική Μακεδονία.
Και για να σας κάνω πιο ενδιαφέρουσα την ιστορία, οι Βογόμιλοι θεωρούνται οι «προπάτορες» των Καθαρών. Η "αίρεση" που αναφέρεται εκτεταμένα στο "Da Vinci Code" του Dan Brown. Οι Σταυροφόροι που περνούσαν από τα μέρη μας, επηρεάζονταν από τους Βογόμιλους και όταν γυρνούσαν στην πατρίδα τους, μετέδιδαν τα πιστεύω και τις δοξασίες τους.
Το συγκεκριμένο νεκροταφείο έχει περίπου 17 τάφους που φαίνονται, και σίγουρα ακόμη περισσότερους από κάτω, διότι η βλάστηση είναι πολύ πυκνή και οι άνθρωποι της παρακείμενης εκκλησίας (όλως τυχαίως) έχουν εντελώς παρατημένο το μέρος.
Ακόμη και η παρακείμενη εκκλησία, έχει κτιστεί από χαλάσματα μιας πολύ παλαιότερης, της Αγίας Ελεούσας, που υπήρχε εκεί τουλάχιστον μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα. Αν παρατηρήσετε γύρω γύρω την εκκλησία, θα βρείτε πάρα πολλές περίεργες επιγραφές και σύμβολα στον εξωτερικό τοίχο.

Από όσο έχω μάθει, το Μουσείο Βυζαντινής Ιστορίας της Θεσσαλονίκης έχει ανακηρύξει το μέρος μνημείο, αλλά αμφιβάλλω αν κάποιος σήμερα γνωρίζει κάτι για το αν θα καθαριστεί, προβληθεί και θα μελετηθεί το νεκροταφείο, όπως πρέπει...

Αξίζει πάντως να το επισκεφθείτε, στο κάτω κάτω, όσοι μένουν Βόρειο Ελλάδα, η Χαλκηδόνα είναι 20-30 λεπτά από Θεσσαλονίκη.



Σε εισήγησή του, στο 8ο Συμπόσιο Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης (1988), ο εκλιπών βυζαντινολόγος Νικόλαος Οικονομίδης είχε επισημάνει την ομοιότητα αυτών των μνημείων με αντίστοιχες δισκοειδείς στήλες της Νότιας Γαλλίας, της Βουλγαρίας και της Βοσνίας, που αποδίδονται στους Βογόμιλους και τη "θυγατρική" τους δυτικοευρωπαϊκή μεσαιωνική αίρεση των Καθαρών. 
Με αντίστοιχο προφανώς σκεπτικό, το υπουργείο Πολιτισμού επί Μελίνας Μερκούρη κήρυξε διατηρητέο το παλαιό νεκροταφείο της Χαλκηδόνας, όπου συναντάμε άλλους 53 τέτοιους σταυρούς (απόφαση αρ. Β2/Φ34/29280/756 της 4.8.88).
iospress, Ελευθεροτυπία, 25/5/2002

Παντελώς άγνωστο στον πολύ κόσμο, στην Ν.Χαλκηδόνα, στην πεδιάδα της Θεσσαλονίκης, ανάμεσα στις εντατικές καλλιέργειες και τις μάντρες με γεωργικά μηχανήματα και αποθήκες λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων, υπάρχει ένας χώρος-όαση (γύρω στα 15 στρέμματα) όπου συνυπάρχουν τρία μνημεία διαφορετικών πολιτισμών, οι οποίοι είχαν αντιπαρατεθεί η μια στην άλλη:
Ένας μισό-κατεστραμμένος μιναρές, μια παλιά ορθόδοξη εκκλησία και ένα μεσαιωνικό νεκροταφείο Βογομίλων με μεγάλους πέτρινους κέλτικους σταυρούς.



Μνημείο 1000 χρόνων - Νεκροταφείο Βογόμιλων στη Ν. Χαλκηδόνα.

Στο ρεύμα από Θεσσαλονίκη προς Χαλκηδόνα, 500 μέτρα περίπου πριν την είσοδο της πόλης στο δεξί μας χέρι και σε απόσταση 250 μέτρων από τον κεντρικό δρόμο, βρίσκεται μια μικρή πέτρινη εκκλησία, της Ζωοδόχου Πηγής, και Αποστόλου Πέτρου και Παύλου. Φαίνεται σχετικά καθαρά από το δρόμο και η πρόσβαση είναι πανεύκολη μέσω ενός ασφαλτοστρωμένου δρόμου που ξεκινάει από τον κεντρικό δρόμο.

Στον περίβολο της εκκλησίας, όσο κι αν σας φαίνεται απίστευτο, βρίσκεται ένα πολύ "περίεργο" νεκροταφείο ...

Κέλτικοι σταυροί από πέτρα, ύψους μέχρι και 2 μέτρα, διάσπαρτοι εδώ κι εκεί στον περίβολο της εκκλησίας, μικρότεροι πέτρινοι σταυροί μισοθαμμένοι στο μαλακό έδαφος, και παντού τρύπες ... και, όπου κι αν πατήσεις, νομίζεις ότι το όλο μέρος είναι φρεσκοσκαμμένο... αν και 1000 χρόνων παλιό όμως...

Οι τεράστιοι σταυροί έχουν πάνω τους πολύ περίεργα σχέδια σκαλισμένα. Το νεκροταφείο αυτό ανήκει στους Βογόμιλους, αίρεση που άκμασε στο Βυζάντιο τον 9ο - 12ο αιώνα, στα εδάφη που στη σημερινή εποχή βρίσκονται η ΠΓΔΜ, η Νότια Σερβία, η Βοσνία η Βουλγαρία και η κεντρική Μακεδονία.

Οι Βογόμιλοι δεν ήταν απλώς μια θρησκευτική κίνηση αλλά και μια κοινωνική. Ήταν ένα αναρχικό κίνημα, σύμφωνα και με τα λεγόμενα του Κοσμά του Ιερέα, ο οποίος έγραψε στο περιβόητο Κατά Βογομίλων: «Καταγγέλλουν τους πλουσίους, απεχθάνονται τον Αυτοκράτορα, γελοιοποιούν τους ανωτέρους, καταδικάζουν τους ευγενείς κι απαγορεύουν σ’ όλους τους δούλους να υπακούουν στους Κυρίους τους». Κάποτε αυτό μπορούσε να ηχούσε ως μομφή, σήμερα όμως φτάνει στ’ αυτιά μου ως έπαινος. Οι Βογόμιλοι δεν ήταν παρά ένα είδος αντιεξουσιατών του Μεσαίωνα!
Οι Βογόμιλοι θεωρούνται οι "προπάτορες" των Καθαρών. Η "αίρεση" που αναφέρεται εκτεταμένα στο "Da Vinci Code" του Dan Brown. Οι Σταυροφόροι που περνούσαν από τα μέρη μας, επηρεάζονταν από τους Βογόμιλους και όταν γυρνούσαν στην πατρίδα τους, μετέδιδαν τα πιστεύω και τις δοξασίες τους.

Το συγκεκριμένο νεκροταφείο έχει περίπου 17 τάφους που φαίνονται, και σίγουρα ακόμη περισσότερους από κάτω, διότι η βλάστηση είναι πολύ πυκνή και το μέρος είναι εντελώς παρατημένο.

Ανόητοι, επίδοξοι χρυσοθήρες όμως υπάρχουν παντού, πρόσφατα έσκαψαν και προξένησαν ζημιές στον Ναό άγνωστοι παράνομοι με την υποψία πως θα έβρισκαν "σμαράγδια και ρουμπίνια" σε μια αγροτική - φτωχή περιοχή.
Ακόμη και η παρακείμενη εκκλησία, έχει κτιστεί από χαλάσματα μιας πολύ παλαιότερης, της Αγίας Ελεούσας, που υπήρχε εκεί τουλάχιστον μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα. Αν παρατηρήσετε γύρω γύρω την εκκλησία, θα βρείτε πάρα πολλές περίεργες επιγραφές και σύμβολα στον εξωτερικό τοίχο.

Κατά τη βογομίλικη θεωρία, ο Θεός γέννησε δυό γυιούς, τον πρωτότοκο Σατανιήλ, και τον δευτερότοκο Χριστό. Ο Σατανιήλ εδημιούργησε τον κόσμο, όπως είναι και ο Χριστός τον ελύτρωσε, παίρνοντας μορφή Αγγέλου. 
Ο κόσμος είναι καμωμένος αμαρτωλός και κακός. Η ύλη είναι, κατά τη γνώμη τους ένα πράγμα κακό, και το πνεύμα είναι φυλακισμένο μέσα σ’ αυτή.
Λοιπόν, η βάση της αίρεσης αυτής είναι πως ο υλικός κόσμος βρίσκεται στην εξουσία του Σατανά, κι’ αυτή είναι η αιτία που πιστεύανε στην άρνηση τούτου του κόσμου, όχι όμως όπως οι Χριστιανοί ασκητές και αναχωρητές, που φεύγανε στην έρημο. Οι Βογόμιλοι δεν παραδεχόντανε μήτε Κράτος, μήτε Εκκλησία, μήτε καμμιά εξουσία κοσμική ή πνευματική, μήτε αυτή την οικογένεια, μήτε ιδιοκτησία καμμιά, μήτε τίποτα. Για τούτο καταδιωχθήκανε με τόση λύσσα από τους βασιλιάδες.

Οι Βογόμιλοι ριζώσανε περισσότερο στη Βουλγαρία και στη Σερβία, προπάντων στη Μποσνία, αλλά απλώσανε και σε όλη τη Μακεδονία. Τότε πήρανε και τόνομα Βογόμιλοι από το «Βόγος» που θα πη «Θεός» και «μίλος» που θα πη «ελέησον», ήγουν «Ελέησόν με ο Θεός» ή «Ηλεημένοι παρά Θεού»….

Φ. ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ










BOGOMILS CEMETERY IN N. CHALKIDONA

Bogomilism was a Gnostic religiopolitical sect founded in the First Bulgarian Empire by the priest Bogomil during the reign of Tsar Petar Iin the 10th century. It most probably arose in what is today the region of Macedonia as a response to the social stratification that occurred as a result of the introduction of feudalism and as a form of political movement and opposition to the Bulgarian state and the church. 
The Bogomils called for a return to early Christianity, rejecting the ecclesiastical hierarchy, and their primary political tendencies were resistance to the state and church authorities. This helped the movement spread quickly in the Balkans, gradually expanding throughout the Byzantine Empire and later reaching Kievan Rus, Bosnia and Herzegovina, Dalmatia, Italy, France, and England.

The Bogomils were dualists in that they believed the world was created not by the Abrahamic God, but by an evil demiurge — the Devil.

http://www.panoramio.com/photo/73015590
http://www.panoramio.com/photo/73015746
http://www.panoramio.com/user/4079685
http://www.panoramio.com/user/3885944



Το τελευταίο απομεινάρι μιας κραταιάς αίρεσης

Από Γιώργος Τσιτιρίδης - April 27, 2015


img_3443.jpg

Ναός Πέτρου και Παύλου και νεκροταφεία Βογόμιλων.- Ένα σύμπλεγμα οθωμανικής ορθόδοξης και μεσαιωνικής λατρείας μόλις 30 χλμ μακριά από την Θεσσαλονίκη.
Σε περίπου 30 χλμ απόσταση από την Θεσσαλονίκη υπάρχει ένα πολύ καλά κρυμμένο μυστικό που παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες για την καταστροφή του και παρά την αδιαφορία των τοπικών αρχών για την ανάδειξή του επέζησε και είναι εδώ για να μας θυμίζει κάτι από την ιστορία μας.



Περίπου 500 μέτρα πριν μπεις στην Χαλκηδόνα (κωμόπολη της Θεσσαλονίκης) και με κατεύθυνση προς τα δεξιά ο πρώτος δρόμος που συναντάμε πάει προς την Ελεούσα, ο αμέσως επόμενος στα δεξιά έχει κάποια μαγαζιά με γεωργικά εργαλεία και καταλήγει σε χωράφια. Εκεί πάνω στο δρόμο βρίσκεται μια μικρή πέτρινη εκκλησία που κάποιοι ονομάζουν Ζωοδόχου πηγής και κάποιοι Πέτρου και Παύλου. 
Μάλιστα λέγεται ότι προϋπήρχε εκεί μια ακόμα παλαιότερη εκκλησία της Αγίας Ελεούσας, στα θεμέλια της οποίας χτίστηκε ο μετέπειτα ναός ο οποίος χρονολογείται από τη μεταβυζαντινή περίοδο. Δίπλα της υπάρχει ένας μιναρές, απομεινάρι που μαρτυρά το πέρασμα των Οθωμανών από την περιοχή και στον περίβολο της εκκλησίας, ένα νεκροταφείο μοναδικό στην Ελλάδα. 
Οι κέλτικοι πέτρινοι σταυροί που σηματοδοτούν τους τάφους είναι διάσπαρτοι στο χώρο, κάποιοι από αυτούς μισοθαμμένοι στο έδαφος και κάποιοι κατεστραμμένοι.

Το νεκροταφείο αυτό ανήκει στους Βογόμιλους, μία αίρεση που άκμασε στο Βυζάντιο από τον 9ο μέχρι τον 12ο αιώνα. Οι Βογόμιλοι (Богомили) εμφανίστηκαν στη Βουλγαρία γύρω στο 950 μ.Χ. και πέρα από την επικράτεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και τα Βαλκάνια το βογομιλικό κίνημα επεκτάθηκε μέχρι την Ιταλία, τη Ρηνανία (Γερμανία) και τη Γαλλία. 
Κεντρικό στοιχείο της διδασκαλίας των Βογόμιλων αποτελούσε η πεποίθηση ότι ο ορατός, υλικός κόσμος κυβερνάται από τον Σατανά. Απέρριπταν την ιεραρχία της διοικούσας Εκκλησίας και θεωρούσαν εσφαλμένα τα δόγματα που αφορούσαν μεταξύ άλλων στην απόδοση τιμής στις ιερές εικόνες, στο σταυρό και τα ιερά λείψανα —τα οποία θεωρούσαν ειδωλολατρία— και στους αγίους και δεν αποδέχονταν τα εκκλησιαστικά μυστήρια, τον νηπιοβαπτισμό, τη Θεία Ευχαριστία και τα δόγματα περί Αειπάρθενου και Θεοτόκου, της μητέρας του Ιησού Χριστού. 
Θεωρούσαν τους ναούς της επίσημης Εκκλησίας ως κατοικίες δαιμόνων. Καταδίκαζαν δραστηριότητες που έφερναν τον άνθρωπο κοντά στην ύλη, όπως η κρεατοφαγία και η οινοποσία και τηρούσαν αυστηρές νηστείες. Στη διάρκεια των αιώνων υπέστησαν διωγμούς και διώξεις από τα κράτη που εκείνη την περίοδο ταυτιζόταν με τις απόψεις της Ορθόδοξης Εκκλησίας.. Μετά τον 15ο αιώνα και την εμφάνιση των Οθωμανών, οι Βογόμιλοι σιγά σιγά οδηγήθηκαν στην αφάνεια. Ίχνη από τις παραδόσεις και τα έθιμά τους εντοπίζουμε σήμερα στην Βοσνιακή Εκκλησία και στην Προτεσταντική μεταρρύθμιση.

Και αν για πολλούς φαίνεται παράξενο πώς άντεξαν αυτοί οι σταυροί στο πέρασμα των χρόνων και δεν καταστράφηκαν από φανατικούς χριστιανούς που σε αρκετές ιστορικές στιγμές συνήθιζαν να χτίζουν εκκλησίες στα ερείπια αρχαίων ελληνικών ναών και να καταστρέφουν κάθε τη μη ορθόδοξο την απάντηση δίνει η βάση του μιναρέ που σώζεται λίγα μέτρα πιο πέρα. 
Στα τέλη του 14ου αιώνα, με την έλευση των Οθωμανών, η παλιά βυζαντινή εκκλησία μετατράπηκε σε μουσουλμανικό τέμενος. Κάποιοι από τους κατοίκους της περιοχής ήταν νεοφερμένοι Τούρκοι αλλά ανάμεσά τους υπήρχαν και πρώην Βογόμιλοι της Μακεδονίας που εξισλαμίστηκαν οπότε και σεβάστηκαν τους τάφους των προγόνων τους και τα σύμβολα της «παλιάς θρησκείας» τους. Έτσι οι μεσαιωνικοί τάφοι παρέμειναν σχεδόν ανέπαφοι μέχρι το 1923, οπότε και οι μουσουλμάνοι έφυγαν με την ανταλλαγή των πληθυσμών στην Τουρκία.

Σημαντικές φθορές υπέστησαν αργότερα από τυμβωρύχους και επιτήδειους που στην προσπάθεια τους να βρουν κρυμμένους θησαυρούς κατέστρεψαν αρκετούς από τους σταυρούς. Ευτυχώς το υπουργείο Πολιτισμού, επί Μελίνας Μερκούρη, κήρυξε διατηρητέο το νεκροταφείο της Χαλκηδόνας για να αφεθεί όμως έκτοτε στην τύχη του. Βογομιλικά μνημεία όπως αυτό της Χαλκηδόνας υπήρχαν πολλά στην περιοχή της Πέλλας, όμως δεν είχαν την ίδια τύχη με αυτό της Χαλκηδόνας. 
Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα το νεκροταφείο στην Παλιά Πέλλα Γιαννιτσών με πάνω από 50 σταυρούς, στο οποίο τα συνεργεία του Δήμου μπήκαν με μπουλντόζες και το κατέστρεψαν μετά από επιθυμία του τοπικού ιερέα (σε συνεννόηση με τη Μητρόπολη Γιαννιτσών) για να χτιστεί εκεί μια καινούργια εκκλησία.
Ευτυχώς το νεκροταφείο της Χαλκηδόνας επέζησε για να μας θυμίζει με την παρουσία του το πέρασμα τον Βογόμιλων από τα μέρη μας. Ωστόσο πέρα από την αναστήλωση που έγινε στην εκκλησία και την περίφραξη, ο χώρος ούτε φυλάσσεται αλλά ούτε έχει κάποια πινακίδα που να σε οδηγεί σ’ αυτό. Πρέπει να ξέρεις την περιοχή και να ψάξεις αρκετά καλά για να το ανακαλύψεις. 
Δεν υπάρχει σε κανένα φυλλάδιο ή τουριστικό οδηγό και δεν έχει γίνει τίποτα για να γίνει προσελκύσιμο από τους τουρίστες και τους κατοίκους των γύρω περιοχών. 
Με τις ανάλογες ενέργειες από τον δήμο θα μπορούσε μελλοντικά να αποτελεί πόλο έλξης πολλών τουριστών και να αποφέρει κέρδη στην περιοχή και εργασία στους κατοίκους. Το σκηνικό είναι πολύ ατμοσφαιρικό ειδικά κατά το σούρουπο και αποτελεί επίσης ιδανικό σκηνικό για φωτογράφιση, ιδανικό φόντο για σκηνή ταινίας ή video clip.

Δεν υπάρχουν σχόλια :

Δημοσίευση σχολίου