Ο Ιερός Ναός του Αγίου Αποστόλου Φιλίππου βρίσκεται στην περιοχή της παλιάς Αθηναϊκής συνοικίας της Βλασσαρούς, όπου κατοικούσε ο νεομάρτυρας Μιχαήλ ο Πακνανάς (+ 9 Ιουλίου 1771), που μνεία του μαρτυρίου γίνεται σε στύλο του ναού του Ολυμπίου Διός.
Κατά την παλαιοχριστιανική εποχή περίπου τον 9ομ.Χ.
αιώνα στον χώρο κτίστηκε τρίκλιτη βασιλική, που ίχνη της σώζονταν,
σύμφωνα με αρχαιολογικές έρευνες, κάτω από το δάπεδο του σημερινού ναού,
ενώ αργότερα, στη σημερινή επιφάνεια του εδάφους, οικοδομήθηκε άλλη, η
οποία καταστράφηκε το 1826-1827 από την επιδρομή του Κιουταχή, για ν’
αναστηλωθεί εκ νέου το 1833. Η σαθρότητα όμως του οικοδομήματος επέβαλε
το 1960 την ανέγερση του σημερινού ναού, επάνω στα παλαιά θεμέλια, ύστερα
από απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού. Από την παλαιά εκκλησία
διατηρήθηκε το τέμπλο, έργο του έτους 1849. Άλλες εκτενέστερες
επισκευές, αναγκαίες λόγω των σεισμών του 1981 και του 1999, έγιναν
πρόσφατα, με αποτέλεσμα ο ναός να λάβει τη σημερινή κομψή του μορφή.
Οι πρώτες αγιογραφίες των πλευρών, του Θόλου Της Πλατυτέρας και του Ιερού Βήματος, έγιναν μεταξύ 1965 – 1970, από τον αγιογράφο Ν. Βασιλόπουλο. Η αγιογράφηση των τοξοειδών τοίχων και της οροφής έγινε από τον μαθητή του Φώτη Κόντογλου, Δημήτριο Κεντάκα. Το τέμπλο και το δεσποτικό είναι ξυλόγλυπτα έργα του 1842, εξαιρετικής τέχνης, με στοιχεία νεοκλασσικισμού και έντονη διακοσμητικότητα. Οι εικόνες του τέμπλου χρονολογούνται στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και διέπονται από τις καλλιτεχνικές τάσεις της εποχής, με σαφείς επιρροές από την Δυτική τέχνη στο πλάσιμο των προσώπων και στην ποικιλία των μοτίβων που διακοσμούν τα ενδύματα.
Στον τόπο όπου έχει κτισθεί η σημερινή, τρίτη στη σειρά, εκκλησία, σύμφωνα με τις Απόκρυφες Πράξεις του Αποστόλου Φιλίππου, ο Άγιος αντιμετώπισε θαυματουργικά («εβύθισε ζώντα») τον Αρχιερέα (η Γραμματέα) των Ιουδαίων Ανανία, ενώ, σύμφωνα με άλλη παράδοση, που διασώζει ο αοίδιμος αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρυσόστομος ο Παπαδόπουλος, είναι ο τόπος του μαρτυρίου του Αποστόλου, ο όποιος, πάντοτε κατά την παράδοση, δίδαξε επί δύο χρόνια στην Αθήνα.
Σε αυτήν την εκκλησία του Αγίου Φιλίππου φυλάσσεται μικρό τεμάχιο από το ιερό του λείψανο, που παραχωρήθηκε τον Ιούλιο του 1989 από τη Μονή Agostiniane S. Lucia της Ρώμης. Επίσης φυλάσσονται οι εφέστιες εικόνες της Παναγίας, που προέρχεται από την εκκλησία της Παναγίας της Βλασαρούς (που υπήρχε μέσα στην Αρχαία Αγορά και κατεδαφίστηκε το 1932), καθώς και της Αγίας Παρασκευής, που υπήρχε ατή ομώνυμη εκκλησία που βρισκόταν ατή συμβολή των οδών Ηφαίστου και Νίσου.
Εντός του Ι. Ναού φυλάσσονται επιπλέον εικόνες που χρονολογούνται από τον 19ο αιώνα και ιερά σκεύη από παλαιά ναϋδρια της γύρω περιοχής που δεν υπάρχουν πια, όπως της Παναγίας της Βλασσαρούς και της Υπαπαντής, αλλά και από τον ιστορικό Ναό των 12 Αποστόλων (10ος αι.) που βρίσκεται εντός της Αρχαίας Αγοράς. Επίσης στην εκκλησία φυλάσσονται τεμάχια από τα Ι. Λείψανα των αγίων Αποστόλων Φιλίππου, Πέτρου και Θωμά, των αγίων Ευτυχίου, Μαρίνης, Ταρσιζίου καθώς και του αγίου Λουκά αρχιεπισκόπου Συμφερουπόλεως του ιατρού.
Ο Ναός εορτάζει στις 14 Νοεμβρίου (μνήμη του αγίου Αποστόλου Φιλίππου), ενώ παράλληλα τιμά τον άγιο νεομάρτυρα Μιχαήλ τον Πακνανά (9 Ιουλίου) και τον άγιο Λουκά αρχιεπίσκοπο Κριμαίας τον ιατρό (11 Ιουνίου).
Η συνοικία της Βλασσαρούς, έχει πάρει το όνομά της από την εκκλησία της Παναγίας της Βλασσαρούς, η οποία βρισκόταν κάτω από τον Βράχο της Ακροπόλεως, στο εσωτερικό του αρχαιολογικού χώρου, όπου σήμερα βρίσκεται η αρχαία Αγορά. Εκτεινόταν περίπου στο μέσον της ευθείας του αρχαίου Ναού του Ηφαίστου με την στοά του Αττάλου. Στην απογραφή της 26ης Οκτωβρίου του 1824 (η οποία έγινε με την υψηλή επιστασία του στρατηγού Γκούρα) ο μαχαλάς της Παναγίας Βλασσαρούς είχε 66 σπίτια και 329 κατοίκους και ήταν ο 5ος ή 6ος σε μέγεθος μαχαλάς της Αθήνας, από τους συνολικά 35.
Η σημερινή οδός του Αγίου Φιλίππου, είναι προέκταση της οδού Κραϊσκάκη, ακολουθεί την χάραξη του αρχαίου δρόμου των «Στοών», ο οποίος οδηγούσε από την αγορά στις Αχαρνικές Πύλες της πόλης και αποτελούσε την κύρια αρτηρία τροφοδοσίας της αγοράς με αγροτικά προϊόντα.
Ο Ναός παραμένει ανοιχτός Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη, Παρασκευή και Σάββατο 07.00 – 13.00 και 17.00 – 20.00, Πέμπτη 17.00 – 20.00 και Κυριακή 07.00 – 18.00.
Πρόσβαση με Μετρό από τους σταθμούς Μοναστηράκι και Θησείο.
Τηλ. - Φαξ Ι. Ναού: 210 – 3212580.
Πηγές :
- www.iaath.gr
- www.el-gr.facebook.com/agiosPhilippos/page_map
- www.eisagios.blogspot.gr
Αρχιτεκτονικά ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης, θολωτής βασιλικής με απλό υπερώο και κωδωνοστάσιο και έχει κτιστεί πάνω σε παλαιοχριστιανική βασιλική. Η δεύτερη εκκλησία, η οποία δε σώζεται, ήταν αποτέλεσμα των ριζικών ανακαινίσεων που έγιναν το 1866, μετά τις καταστροφές από τα στρατεύματα του Κιουταχή Πασά (1826-1827) κατά τη διάρκεια της πολιορκίας των Αθηνών.
Το έτος 1912 μετονομάστηκε σε «Άγιο Φίλιππο Βλασσαρούς», όταν συγχωνεύτηκε με τον παρακείμενο ναό της Παναγίας Βλασσαρούς. Ο τελευταίος κατεδαφίστηκε κατά τη διάρκεια ανασκαφών στην αρχαία Αγορά, τα έτη 1932-1937. Τέλος, το 1961 οικοδομήθηκε ο σημερινός ναός του Αγίου Φιλίππου.
Το τέμπλο του ναού είναι έργο του 1849 και προέρχεται από την παλαιότερη εκκλησία. Στον ναό του αγίου Φιλίππου φυλάσσονται τεμάχια από ιερά λείψανα αγίων, μεταξύ αυτών και του Αποστόλου Φιλίππου. Επίσης, φυλάσσονται εικόνες της Παναγίας, προερχόμενες από τον κατεδαφισθέντα ναό της Παναγίας Βλασσαρούς.
